به گزارش وارش نیوز ؛ جنگلهای هیرکانی، با قدمت میلیونها ساله و ثبت جهانی در یونسکو، طی دهههای اخیر شاهد نوسانات مدیریتی بسیاری بودهاند. از طرحهای جنگلداری کلاسیک که تا سال ۱۳۹۶ ادامه داشت، تا آغاز طرح «تنفس جنگل» که بهرهبرداری تجاری را متوقف کرد. در حالی که هدف طرح تنفس، حفاظت و کاهش فشار بر جنگل بود، در عمل یک خلأ حیاتی در برنامهریزی و مدیریت اجرایی ایجاد شد؛ وضعیتی که سالها مدیریت علمی جنگلها را به یک «بخش گمشده» تبدیل کرده بود.
در پاسخ به این چالش، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، رویکرد «جنگلداری نوین» را با تمرکز بر دانش علمی، شناخت دقیق تودههای جنگلی و استفاده از ظرفیت بومی کارشناسان متخصص، در دستور کار قرار داده است.
بازتعریف مدیریت در هیرکانی: پایلوت تنکابن
معاونان منابع طبیعی مازندران (نوشهر) تاکید دارند که حتی برای مدیریت صرفاً حفاظتی و فنی-حفاظتی نیز، نیاز به طرح، برنامه و چارچوب اجرایی مشخصی است. بدون این برنامهریزیها، مدیریت جنگل عملاً ناممکن خواهد بود.
به همین دلیل، حوزه آبخیز ۳۲ شهرستان تنکابن (سری تیرومرود) به عنوان یکی از عرصههای پایلوت انتخاب شد. مطالعات نیمهتفصیلی این منطقه از سال ۱۴۰۱ به شیوه امانی و با اتکا به توان کارشناسان داخلی منابع طبیعی آغاز شده است. این روش نه تنها هزینهها را کاهش میدهد، بلکه بستر مناسبی برای پرورش نیروهای جوان و متخصص در زمینه جنگلداری ایجاد میکند.
تشریح پارسل: نقطه اتصال علم و اجرا
قلب تپنده رویکرد «جنگلداری نوین»، مرحلهای تخصصی به نام «تشریح پارسل» است.
به گفته محمد خزاعی، معاون امور جنگل ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – نوشهر، مطالعات حوزه ۳۲ شامل مراحل قطعهبندی، پارسلبندی، بیومتری و آماربرداری بوده و اکنون تمرکز اصلی بر تشریح پارسل قرار دارد.
«تشریح پارسل یعنی شناخت دقیق و جزء به جزء هر واحد جنگلی و برنامهریزی متناسب با شرایط همان واحد. این مرحله است که نقشه راه مدیریت آینده جنگل را ترسیم میکند و تعیین میکند که چه نوع عملیات پرورشی، حفاظتی یا مدیریتی باید در هر پارسل به اجرا درآید. بدون تشریح درست، مدیریت به تصمیمهای کلی و غیرکارآمد محدود میشود.»
محمدعلی فخاری، مدیرکل دفتر جنگلداری سازمان منابع طبیعی، نیز «تشریح پارسل» را یکی از تخصصیترین بخشهای تهیه طرحهای جنگلداری میداند و اولویت سازمان را بر تهیه طرحهای مدیریت پایدار با استفاده از مهندسان و کارشناسان جوان به شیوه امانی اعلام کرد.
همافزایی پژوهش و عرصه
این رویکرد صرفاً در حد طرح باقی نمانده، بلکه در عرصه میدانی با پیوند پژوهش و اجرا همراه شده است. ثاقب طالبی، معاون پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در بازدیدهای میدانی اخیر در تنکابن، از اجرای عملی تشریح پارسل در داخل تودههای جنگلی خبر داد.
این تبادل نظر کارشناسی میان نیروهای جوان و باتجربه، محورهایی چون عملیات پرورشی، تنککردن تودهها و مدیریت آتی جنگلکاریها را پوشش داد که میتواند نقشی کلیدی در افزایش تابآوری و پایداری جنگلهای هیرکانی داشته باشد.
نتیجه نهایی این فرآیند، تدوین یک کتابچه و طرح جامع مدیریتی خواهد بود که به جای صدور احکام کلی، بر ویژگیهای منحصر به فرد اکولوژیکی هر بخش از جنگلهای طبیعی و جنگلکاریها تکیه دارد.
آنچه در حوزه آبخیز ۳۲ تنکابن در جریان است، تصویری روشن از حرکت منابع طبیعی به سوی جنگلداری نوین است؛ مسیری که با استمرار حمایت سازمانی و پایبندی به اصول علمی، میتواند تضمینکننده آیندهای پایدار برای گنجینه طبیعی بیبدیل ایران باشد.