به گزارش وارش نیوز ،این گزارش به بررسی عمق بحران، تأثیرات فاجعهبار آن بر تنوع زیستی و ارائه راهکارهای فوری برای جلوگیری از تبدیل این بهشت پرندگان به یک کانون ریزگرد میپردازد.
تالاب بینالمللی میانکاله، یکی از ارزشمندترین زیستگاههای پرندگان مهاجر جهان و نخستین تالاب ثبتشده ایران در کنوانسیون رامسر، با بحرانی جدی مواجه شده است. بر اساس گزارشهای اخیر و اظهارات مسئولان استانی، حدود ۲۰ هزار هکتار از پهنه آبی این تالاب خشک شده و کارشناسان نسبت به تبدیل شدن این اکوسیستم حیاتی به یک کانون تولید گردوغبار هشدار میدهند.
ابعاد بحران: از ۲۰ هزار هکتار تا تهدید آینده
تالاب میانکاله که در شبهجزیره میانکاله (شمال بهشهر) واقع شده، با وسعت تقریبی ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار، زیستگاه بیش از ۲۳۰ گونه پرنده و ۱۸۰ گونه گیاهی است. با این حال، عوامل متعددی از جمله کاهش تراز دریای خزر، کمبود بارشها و عدم تأمین حقآبههای زیستمحیطی، پهنه آبی آن را به شدت تهدید کرده است.
مهدی یونسی رستمی، استاندار مازندران، با تأیید این بحران اعلام کرد: «در حال حاضر ۱۵ هزار هکتار از ۴۵ هزار هکتار پهنه آبی تالاب میانکاله رو به خشکی رفته که باید برای برون رفت از آن تلاش کرد.» وی تأکید کرد که مراحل اجرایی طرح تأمین حقآبه از طریق ایجاد کانال در بخش شرقی و غربی تالاب آغاز شده است.
هشدارهای زیستمحیطی: فیلتر گردوغبار تبدیل به منبع آن شد
یکی از نگرانکنندهترین پیامدهای این خشکی، تغییر نقش اکولوژیکی تالاب است.
علیرضا یوسفی کبریا، دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار داشت: «تالاب میانکاله دیگر نقش فیلتر گردوغبار را ایفا نمیکند و خود به منبع تولید گردوغبار تبدیل شده است که زمینه آلودگی در استان مازندران را فراهم میکند.» او افزود که بر اساس پیشبینیها، «در سال ۲۰۳۵ ارتباط میانکاله با دریای مازندران قطع میشود و این تالاب به منبع کامل آلودگی تبدیل خواهد شد.»
نگرانیهای بینالمللی و طرحهای احیا
روحالله اسماعیلی، معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، با اشاره به جایگاه جهانی تالاب، از خشک شدن نزدیک به ۲۰ هزار هکتار ابراز نگرانی کرد و دلایل اصلی را پسروی آب دریای خزر، کاهش بارشها و برداشتهای غیرمجاز دانست.
از سوی دیگر، محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، اعلام کرد که ۱۶ اقدام مداخلهای در ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالابها مصوب شده است. این اقدامات شامل لایروبی ۷۶ کیلومتر از کانالهای منتهی به تالاب و تغذیه مصنوعی از طریق کانال عاشوراده و همچنین بررسی امکان پمپاژ آب از دریای خزر است.
فعالان محیط زیست: زنگ خطر فاجعه ملی
فعالان محیط زیست بر چندلایه بودن این بحران تأکید دارند. ابوطالبی عبدالملکی، فعال محیط زیست مازندران، این وضعیت را «تنها شروع یک فاجعه زیستمحیطی» خواند و گفت: «خشکی میانکاله فقط نابودی یک عرصه آبی نیست بلکه این تالاب یک سیستم حیاتبخش است و تصفیهکننده هوا و آب، مهارکننده ریزگردهای سمی، پناهگاه پرندگان و زادگاه ماهیان باارزش خزری است.» او هشدار داد که تداوم این روند منجر به طوفانهای نمکی و نابودی معیشت هزاران نفر خواهد شد.
در نهایت، کارشناسان و مسئولین بر ضرورت اجرای فوری برنامههای احیا، مدیریت یکپارچه منابع آبی و همکاری بینبخشی برای نجات این گنجینه ملی و بینالمللی تأکید دارند.
محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، با تشریح اقدامات انجام شده توسط این اداره کل، وضعیت تالاب بینالمللی میانکاله را «بحرانی» خواند و بر ضرورت ملی و بینالمللی احیای این اکوسیستم تأکید کرد.
کنعانی با اشاره به اینکه تالاب میانکاله به عنوان یکی از تالابهای ثبت شده در کنوانسیون رامسر، به شدت تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارد، اظهار داشت: افزایش دما و کاهش تراز آب دریای خزر منجر به تبخیر شدید در تالاب شده و در کنار کاهش ورودیهای آب، وضعیت را وخیمتر کرده است.
وی افزود: در حال حاضر حدود ۲۴ هزار هکتار از محدوده تالاب خشک شده است و هشداری جدی وجود دارد که در صورت ادامه این روند، میانکاله میتواند به یک کانون فرسایش بادی و تولید گردوغبار تبدیل شود.
برنامههای مداخلهای فوری برای نجات تالاب
معاون محیط زیست طبیعی مازندران به ۱۶ اقدام مداخلهای مصوب شده در ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالابها برای نجات میانکاله اشاره کرد و از شروع فاز اجرایی برخی از آنها خبر داد. اقدامات اصلی شامل موارد زیر است:
- لایروبی ۷۶ کیلومتر از کانالهای منتهی به تالاب، از جمله کانال عاشوراده، برای تغذیه مصنوعی تالاب با آب دریا.
- هماهنگی برای انتقال آب از حوضه آبریز نکارود.
- مطالعه امکان پمپاژ آب مستقیماً از دریای خزر به داخل تالاب.
کنعانی همچنین توسعه سیستمهای تصفیه فاضلاب در سکونتگاههای بالادست و بهبود بهرهوری آب در بخش کشاورزی را از دیگر دستور کارهای مهم برای حفظ تراز تالاب برشمرد.
پایش معادن و کنترل گرد و غبار
مدیرکل محیط زیست مازندران در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت فعالیتهای معدنی و واحدهای سنگشکن استان پرداخت. وی تأکید کرد: اگرچه فعالیتهای معدنی اصولی میتوانند کمآلاینده باشند، اما برداشتهای غیر اصولی و پساب حاصل از فرآوری، رودخانهها را آلوده میکند.
وی خاطرنشان کرد که تمام معادن استان ماهانه پایش شده و در صورت عدم رعایت استانداردها، اخطاریه و اقدامات قانونی در دستور کار قرار خواهد گرفت. همچنین، دستگاههای سنگشکن موظف به نصب سیستمهای مهپاش و کاورینگ برای کنترل گردوغبار ناشی از فعالیت خود شدهاند.
در پایان، کنعانی هدف کلی مجموعه اقدامات محیط زیست استان را حفظ اکوسیستمهای ارزشمند، بهویژه تالاب میانکاله، و ارتقای سلامت محیط زیست کلی استان عنوان کرد.
میانکاله، این گنجینه ملی و بینالمللی، در شرایطی حساس قرار دارد. حفظ این اکوسیستم ارزشمند تنها با اجرای فوری برنامههای احیا، مدیریت یکپارچه منابع آبی و مشارکت جوامع محلی ممکن خواهد بود.