حاشیه‌نشینان؛ شهروندان بدون شهر
وارش نیوز/ از پدیده‌های عمده‌ی ناپایدار کننده‌ی شهری به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، گونه‌ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیررسمی یا حاشیه‌نشینی است. حاشیه‌نشینی درواقع حاصل و برون داد مشکلات اجتماعی و ساختاری است که عمدتاً براثر جریان سریع مهاجرت از روستاها به شهرها، اتفاق می‌افتد.
|
وارش نیوز/ در حقیقت حاشیه‌نشینان کسانی هستند که در محدوده‌ی اقتصادی شهر زندگی می‌کنند ولی جذب نظام اقتصادی و اجتماعی آن نشده‌اند.
در حال حاضر یک‌هشتم جمعیت شهرنشین کشور در سکونت‌گاه‌های غیررسمی در حاشیه‌ی شهرها زندگی می‌کنند. مناطق حاشیه‌ای بدون رعایت استانداردهای شهری ازجمله، خدمات شهری، آموزشی، بهداشتی و امنیتی به وجود می‌آیند و زندگی افراد در چنین فضاهایی با مشکلات فردی و اجتماعی عدیده‌ای همراه است که ساری به عنوان مرکز استان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سال‌ها از این معضل در رنج است.
طی سال‌های اخیر میانگین نرخ رشد جمعیت روستایی کشور منفی شده که بخشی از این کاهش مربوط به مهاجرت روستاییان به شهرها هست. مهاجرت یکی از علل اصلی گسترش شهرنشینی سریع در ایران بوده و پیامد آن ظهور شهرهای بزرگ و شکل‌گیری حاشیه‌هایی با بافت نابسامان و مسکن ناهنجار است که ساکنان آن اغلب مهاجرین روستایی یا اقشار کم‌درآمد شهری هستند.
حاشیه‌نشینی فیزیکی نوعی گسست کالبدی است که با حاشیه‌نشینی‌های اقتصادی اجتماعی فرهنگی و حتی سیاسی همراه می‌باشد. حاشیه‌نشینی ساکنان را در برزخ و تعلیق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی و حتی شخصیتی قرار می‌دهد؛ و منشأ پیدایی آسیب‌ها و ناهنجاری‌های متنوعی می‌شوند که به دلیل ضعف کنترل‌های رسمی و غیر سمی در این‌گونه مناطق روزبه‌روز شدیدتر می‌گردد.
ازاین‌رو ضرورت دارد با شناخت مناسب از علل و پیامدهای این پدیده‌ی اجتماعی و با در دست داشتن تصویری مناسب از وضعیت موجود به‌منظور پیشگیری از گسترش حاشیه‌نشینی و مقابله با آن دست به برنامه‌ریزی و اقدام زد. با توجه به گسترش فقر و بیکاری حاشیه‌نشینان بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی هستند. آنان مسائل و مشکلات زیادی دارند که لازم است مسئولان در رفع و حل این مشکلات اقدامات جدی کنند و به خواسته‌ها و نیازهای ساکنان این مناطق به‌عنوان شهروند توجه نمایند؛ زیرا فقر فرهنگی و مشکلات مالی ساکنان این مناطق و در حاشیه بودن آنان از یک‌سو و دیدن زندگی شهرنشینانی که از امکانات زندگی امروزی بهره‌مند هستند از سویی دیگر سبب ایجاد نارضایتی عمیق در بین این بخش از قشرهای جامعه می‌شود. و این امر با دامن زدن به احساس محرومیت نسبی در این گروه‌ها می‌تواند زمینه‌های رفتار ضداجتماعی را فراهم آورد.
قبول واقعیت حاشیه‌نشینی از جانب مسئولان و سپس کنترل و هدایت آن در چارچوب طرح‌های توسعه‌ی شهری از مهم‌ترین راهبردهایی است که با یک نگرش واقع بینانه به این مسئله امکان پیگیری آن وجود دارد. با اتخاذ چنین راهبردی جمعیت مهاجر جدید درروند شهرنشینی و توسعه‌ی شهرها مشارکت می‌کنند و از این جمعیت جدید در مسیر رفاه و آسودگی خودشان و دیگر ساکنان شهر استفاده خواهند کرد.
پرویز شعبانی - کارشناس امور اجتماعی
ضمیمه :