وارش نیوز/ این خبر بعد از ارایه این مقاله در 30تیرماه سال 1399 در کنفرانس، در صبح روز سی تیر ماه 1399 حدود ساعت 12 ظهر به وقت ایران محمد کشاورز دیوکلایی باستان شناس و مرمتگر مازندرانی مقیم ایتالیا به همراه دو تن از باستان شناسان و بیو باستان شناسان ایتالیایی انجمن ایزمئو در شهر رم ایتالیا، به صورت اینترنتی به ارایه مقاله ای در مورد ارزش معماری این بنا و مختصری در مورد تاریخ این بنا، و همچنین ارزش میان رشته هایی چون گیاه باستان شناسی در سازه موجود در طاق طبیعی بر روی کوه لاکمر(لاپ کمر) در سه راه خطیر کوه از حوزه سوادکوه پرداخت که نام این طاق اسپهبد خورشید است. این مقاله به همراه دو همکار جناب پروفسور لورنزو کستانتینی و جناب دکتر روبرتو دان به نگارش در آمده است.

در این ارایه به چند مسئله در مورد ارزش غار قلعه اسپهبد خورشید پرداخته شده است که در بخش اول محل قرارگیری این محوطه باستانی و بعد به تاریخ و معماری و در آخر به مطالعات جغرافیایی و اقلیمی جنگلهای هیرکانی در شمال ایران و جنوب دریای مازندران پرداخته شد که تمام این نتایج و بررسی های انجام شده با توجه به سه نمونه آزمایش شده چوبهای به کار رفته در سازه اسپهبد خورشید است.
در بخش تاریخ این بنای یادمانی، به روایت های تاریخ ابن فقیه، تاریخ طبری و تاریخ طبرستان پرداخته شده که به داستان رخداد تاریخی این غار قلعه می پردازند که روایت آخرین حاکم قوم گیل گاوباره با نام اسپهبد خورشید بوده است که در این غار خانواده و خزانه شمال کشور را در آن جای دادند و بعد از دو سال و هفت ماه محاصره به وسیله خلیفه منصور عباسی حدود 1260 سال قبل، تمام غار تصاحب می شود و حکومت اسپهبدان در جنوب دریای مازندران برای همیشه به پایان می رسد. اسپهبد خورشید بعد از آنکه از این اتفاق با خبر می شود، خودکشی می کند و با ضعفهای شخصیتی اش چه در زندگی شخصی و نظامی و حکومتی به این دوره از تاریخ ایران از نظر دوره بندی سلسله ای تاریخ ایران باستان پایان می دهد.

در بخش معماری نیز به مساحت و مقدار بقایای وضع موجود غار قلعه اسپهبد خورشید پرداخته شد که به سه بخش شرقی، مرکزی و غربی تقسیم شد که در سه مقطع عمودی نیز بخشهای زیرین، مرکزی و فوقانی نامگذازی شدند. این نوع بخش بندی برای بزرگ بودن و مساحت بالای این محوطه انجام شده است. در بخش شرقی برای رسیدن به بالاترین بخشهای غار که بیش از 100 متر است، شاهد 6 طبقه ساختمانی هستیم و در آخر نیز فضایی سرتاسری هستند که بخش مهمی از این بنا است. در مرکز راهرو ها را می توان شناسایی کرد و در بخش غربی نیز در حال حاضر سه طبقه در پایین دست آن باقی مانده است. این بخش در انتها به بخش شاهنشین می رسد که طبق روایت تاریخی خانواده اسپهبد و خزانه شمال کشور در این بخش نگهداری شده که بیش از ده اتاق و فضا سازی این بخش در جاهایی در دو طبقه دیده شده است. در کنار این ساخت و سازها نیز در جبهه شرقی این دهانه طبیعی نیز سه آب انبار وجود دارد.
بخش آخر این ارایه به ارزش جنگلهای هیرکانی شمال کشور ایران می پردازد که در سال گذشته ثبت جهانی شده است. پوشش هیرکانی در حال حاضر یکی از سه منطقه اصلی زیست محیطی ایران است که تا ارتفاع 2800 متر از سطح دریا نیز رشد خود را بر محیط غلبه می کند. این جنگلها تنها بازمانده های پوشش های گیاهی عصر کوارترنر عصری که بر می گردد به دو میلیارد و نیم سال قبل، می باشد.
در مطالعات انجام شده در راستای چوبهای به دست آمده در غار اسپهبد خورشید به دو گونه درخت برخورد کردیم. سه نمونه برداشت شده در بررسی های سطحی، بدون هیچ آسیبی به ساختار، دو نمونه به درخت زبان گنجشکی و یک نمونه به درخت بلوط مربوط بوده است. در نمونه سوم یعنی بلوط که کمتر از ده سانتیمتر بوده، حدود 60 سال رشد ناقص حلقه های سالشمار درخت را شاهدیم که شاید نشان از این داشته باشد که حدود  1500 سال قبل تمام جهان در سرمای طاقت فرسایی به سر می برده است. با مطالعات دقیق تر باستان شناسی و میانرشته ها از جمله علوم مرتبط با شیمی می توانیم در ابتدا به تاریخ دقیق این ابنیه برسیم و در بخش دوم نیز مقایسه تطبیقی با دیگر اقلیم های دیگر و تغییرات اقلیمی در منطقه رسید.

این دهانه طبیعی در شمال ایران نیاز به همکاری مستقیم تیمهای مرمتی، باستان شناسی و میان رشته ها است که با انکه بسیار با ارزش است، هنوز هیچ تاریخگذازی انجام نشده. این ابنیه با توجه به شرایط جغرافیایی شاید تا چندین قرن خود را با قدرت بالایشان حفظ کنند، اما به مرور برای همیشه ساختار خود را از دست خواهند داد.

لازم به ذکر است باستان شناسان و بیو باستان شناسان از سراسر جهان بصورت ارائه اینترنتی به سخنرانی و ارائه مقاله پرداختند

مقاله مشترک از محمدکشاورز دیوکلایی و تیم ایتالیایی روبرتو دان و پرفسور لورنزو  کستانتینی
ارزش مطالعات گیاه باستان شناسی در غار قلعه اسپهبد خورشید(سوادکوه، مازندران، ایران)
محمد کشاورز دیوکلایی، روبرتو دان، لورنزو
(استخراج مقاله بعد از ثبت در مراجع علمی، سخنرانی و ارائه اینترنتی ، توسط عبدالله شهمیر شورمستی جهت انتشار در منابع خبری)