اختصاصی وارش نیوز؛ یکی از مزیت‌ها و فرصت‌هایی که به صورت خدادادی در مازندران، وجود دارد، تالاب‌ها هستند. تالاب‌هایی که به خودی خود، نقش بسیار مهمی در رونق گردشگری، بوم‌گردی و شادی و نشاط اجتماعی ایفا می‌کنند اما هرگز در مازندران دیده نشدند و دانش و نگرش استفاده از آنها جز نابودی و تخریب محیط زیست، تقریبا آورده دیگری نداشته است.
در مازندران 24 تالار ثبت شده وجود دارد که با اضافه کردن 876 آب‌بندانی که به نوعی یک تالاب محسوب می‌شوند، رشد و رونق کشاورزی و گردشگری را می‌توان بر اساس آن برنامه‌ریزی کرد.
هرچند ذکر این نکته ضروری است که در بسیاری از موارد استفاده از تالاب‌ها به عنوان مناطق تفرجگاهی اگرچه یکی از اهداف جدید مدیریت تالاب‌ها در راستای آشنایی مردم با ارزش‌ها و حفاظت از آنها به شمار می‌آید، لیکن اگر این اقدام بدون برنامه‌ریزی صحیح باشد نه تنها هدف مذکور محقق نمی‌شود، بلکه گاهی به روند تخریب تالاب نیز کمک می‌کند.
تالاب میانکاله در بهشهر، فریدونکنار در شهرستان فریدونکنار، سرخرود در محمودآباد، نیلوفرآبی در بابل و غیره، تالاب‌هایی هستند که به صورت فصلی و دائمی در مازندران وجود دارد و در برخی از فصول سال نیز به واسطه حضور پرندگان مهاجر، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کنند.
تالاب‌ها مزیت‌های فراوانی دارند، از حفظ رطوبت زمین و خاک‌های اطراف، ایجاد تعادل به کیفیت آب‌های زیرزمینی تا جلوگیری از شور شدن خاک‌های شیرین و پر و بال گیری ریزگرد ها، از فواید تالاب‌هایی است که مازندران از آن کاملا برخوردار است.
اما مشکل کجاست که این روزها، تالاب‌های مازندران، کمترین فرصتی برای ایجاد زمینه اشتغالزایی و رونق گردشگری و کشاورزی پیدا نکرده‌اند.
برخی محققان معتقدند تالاب‌ها نقش تصفیه آلاینده‌های صنعتی را در شهرها ایفا می‌کنند و شاید دلیل نابودی زودهنگام برخی تالاب‌ها را در این موضوع بدانند، برخی نیز معتقدند بومیان کم‌اطلاع دلیل نابودی این تالاب‌ها هستند، بنابراین با شناخت مناسبی از آن تالاب، نه تنها مانع از نابودی آن می‌شوند بلکه در حفظ و احیا آن نیز به منظور رونق امور اقتصادی خود، بهره می‌گیرند.
در برخی تالاب‌ها همچون نیلوفرآبی بابل، گیاهانی زندگی می‌کنند که از نظر ژنتیکی و زیستی از آنها به عنوان یک "ارمغان" یاد می‌کنند؛ اما همایون خوشروان عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات آب معتقد است در این تالاب، یک مخزن فاضلاب که از آب بسیار خطرناک انباشته شده، مشاهده و هر نوع آلودگی موجود در رصد آزمایشگاهی نیز در آن یافت می‌شود.
ساختمان‌سازی با مجوز در حریم تالاب‌ها!
بی‌توجهی مسئولان به تالاب‌های مازندران، مشکلات عظیمی را به وجود آورده است، به عنوان مثال، برخی از تالاب‌ها با مجوز مسئولان خشکانده شده و امروز ساختمان‌های مسکونی در آن گسترانیده‌اند، در واقع دست‌درازی آشکار به طبیعت و اکوسیستم صورت گرفته است. نکته جالب اینجا است که برای تالاب‌ها 150 متر خط بستر و حریم در نظر گرفته شده است و در این فاصله هیچگونه ساخت و سازی نباید صورت بگیرد امانه تها توجهی نمی‌شود بلکه با با مجوز و یا با پرداخت جریمه در کمیسیون ماده 100، این موضوع بسیار آسان به یک کار قانونی بدل خواهد شد.
تالاب‌ها؛ زیستگاه نامیمون موجودات ناقل بیماریورود فاضلاب به تالاب‌ها در بسیاری از شهرهای مازندران، دیگر از حالت خطرناک و بحرانی، عبور کرده و به یک فاجعه زیستی تبدیل شده است به طوری که محققان معتقدند افزایش بیماری سرطان عفونی، نتیجه ورود پساب‌های خانگی به این رودخانه‌ها و تالاب‌ها بوده است.
این تنها مشکل تالاب‌های آلوده نیست، وجود حشرات و جانوران ناقل بیماری نیز از دیگر مشکلات این تالاب‌ها محسوب می‌شود که نه تنها این پدیده‌های زیبای طبیعی، بلکه سلامت مردم را تهدید می‌کند.
خوشروان معتقد است استفاده از آباین تالاب‌ها برای کشاورزی و کشت برنج، بسیار خطرناک است چرا که شهروندی در بالادست رودخانه منتهی تالاب، به آسانی پساب خانگی‌اش را به رودخانه می‌فرستد، زمینه‌ساز تولید برنجی آلوده می‌شود که از نتیجه آبیاری با آب همین تالاب تولید می‌شود.
هرچند از تالاب‌ها به عنوان گنجینه‌های ناشناخته یاد می‌کنند و اولین اقدام موثر و هماهنگ جهانی در حمایت از تالاب‌ها، تشکیل کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های جهان(رامسر) بوده و مهم‌تر از آن با وجود آنکه این کنوانسیون در مازندران و در شهر رامسر در سال 1349محقق شده است اما همین استان با وجود میزبانی از کشورهای جهان به منظور آشــنایی بشر با ویژگی‌های منحصر به فرد تالاب‌ها و مشــارکت جهانی در حفاظت از تالاب‌ها نتوانسته موفق عمل کند و ضعف‌های فراوان در حفظ ، استفاده و احیا آن، به عینه مشخص است.
تالاب‌هایی که رو به نابودی‌اند
دانشگاه‌های مازندران و مسئولان تصمیم‌ساز این استان نیز برنامه‌هایی در جهت حفظ و احیا این تالاب‌ها انجام داده‌اند اما با وجود مقطعی و نامشخص بودن اهداف، هرگز به نتیجه مطلوب نرسیده است.
این در حالی است که در کنار تمامی مزیت‌های شمرده شده، ممانعت از بلایای طبیعی یا کاهش مخاطرات آن، از دیگر دستاوردهای توجه و حفظ تالاب‌ها است، محققان معتقدند تالاب‌ها به عنوان مخازن بزرگ بر سر راه سیلاب‌های ویرانگر قرار می‌گیرند و موجب کاهش بلایای طبیعی می‌شوند.
به هر حال هرچه از توان تالاب و ناتوانی مسئولان در مازندران گفته شود کم است، مازندرانی که با دارا بودن هزاران هکتار تالاب بسیار توانمند به نظر می‌رسد و بررسی‌ها در این استان نشان دهنده آن است که بسیاری از این گهواره‌های تنوع زیستی در این استان اثر نبود شاخص‌های مدیریتی، بهره‌برداری غیراصولی و نامعقول، تغییر کابری‌های غیرمجاز با مجوز!، اجرای طرح‌های عمرانی، ورود فاضلاب و پساب‌های خانگی به آن و غیره از بین می‌روند یا رو به نابودی‌اند.
گزارش از سید احمد حسینی