وارش نیوز؛ براساس آمارها و شواهد شرایط عمومی کشور از جنبه‌های مختلف اقلیمی، مخاطرات طبیعی و بهره‌برداری از منابع طبیعی به حالت بسیار وخیم رسیده و عملاً تخریب منابع طبیعی (به ویژه آب، خاک و پوشش گیاهی) به دلیل فشارهای محیطی و انسانی به حد غیر قابل بازگشت نزدیک شده است.
 اگرچه ایجاد و تقویت فضای نا امیدی در جامعه به هیچ وجه مفید و عاقلانه نیست، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که در خصوص وخامت وضعیت منابع طبیعی و محیط زیست، کار از تعارفات و مسامحه‌های مرسوم کشور گذشته است.
وقوع خشکسالی‌های پی در پی از یک سو و سیلاب‌های متعدد از سوی دیگر، نشان‌دهنده تغییر رژیم بارشی بخش‌های وسیعی از کشور همراه با تخریب پوشش گیاهی است.
 وقوع پدیده گرد و غبار در جنوب غرب و غرب کشور از جمله علائم بالینی معنی‌دار در تخریب پوشش گیاهی و خاک است که حاصل مشترک اثر خشکسالی و ضعف مدیریت منابع در کشورهای همسایه و نیز ایران است.
 انجام ندادن و یا ناکارآمدی طرح‌های جامع برای درک روند تغییرات و در نتیجه عدم امکان پیش‌بینی مناسب شرایط آینده از دلایل اصلی ضعف مدیریت منابع در قرن اخیر در ایران و کشورهای همسایه بوده است. 

فراخوان تهیه سریع و صحیح سه نقشه جامع آب، استعداد اراضی و آمایش زراعی برای کل کشور توسط متخصصین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و نیز اجرای دقیق و کامل آن در راستای نیل به توسعه پایدار بسیار ضروری و در اولویت محسوب می‌شود.
برای کاربری تمام اراضی کشور با توجه به استعداد ذاتی و با در نظر داشتن شرایط آب در دسترس، تصمیم‌گیری و سپس پشتوانه اجرایی لازم برای آن تدارک دیده شود و در خصوص اراضی با استعداد کشاورزی لازم است طرح آمایش زراعی دقیق برای تعیین نوع محصول مناسب و متناسب برای کشت تهیه شود.
در خصوص محصول استراتژیک "گندم" نیز آیا زمان توجه به تغییر روش تولید نان و اصلاح الگوی مصرف به عنوان راه‌حلی عاقلانه‌تر از افزایش تولید و یا واردات نرسیده است؟

ارزش‌گذاری واقعی و بدون تعارف منابع طبیعی به ویژه آب و خاک برای اصلاح الگوی مصرف و اصلاح قوانین بازدارنده از جمله موارد ضروری دیگر است و در این رابطه اصلاح قیمت واقعی آب و خاک نیز همراه با آمایش زراعی باید منجر به تغییر سیاست‌های کلان برای محصولات کشاورزی استراتژیک و اصلاح الگوی معیشتی مردم شود.
 اصلاح ساختار اقتصادی و افزایش اتکا به درآمدهای غیرنفتی برای اصلاح ساختار مدیریتی با استفاده از متخصصین مربوطه و تغییر سریع سیاست‌های کلان در زمینه گردشگری (طبیعی، تاریخی و فرهنگی) ضروری است.
 طرح جامع آمایش علمی کشور و تغییر ساختار و سرفصل رشته‌های دانشگاهی در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست از طریق کاهش دروس تئوری و افزایش دروس عملی مورد نیاز بخش تولید در دانشگاه‌ها می‌تواند دستیابی به اهداف فوق را تسهیل نماید.
 تغییر و اصلاح الگوی معیشتی و توانمندسازی جوامع محلی از طریق تعاونی‌ها و کارگاه‌های تولیدی به ویژه برای صنایع دستی راه‌کاری جهانی و آزمون شده برای کاهش فشار بر منابع است، بنابراین لازم است از تمام ظرفیت نقدینگی کشور برای تقویت تولید در این بخش با هدف افزایش صادرات غیرنفتی استفاده شود.
متاسفانه ضرورت‌های اولویت‌دار فوق با ادامه روند کنونی در شرایط فرهنگی و اقتصادی-اجتماعی ایران تقریبا غیر قابل حصول است، بنابراین نگرش و هشدارپذیری همگانی در خصوص منابع طبیعی باید در جامعه فراگیر و نهادینه شود. همچنین حتی در صورت موفقیت در اجرای کامل این تحولات ساختاری، پایداری موفقیت در این زمینه مستلزم اصلاح ساختار آموزشی و فرهنگ‌سازی استفاده صحیح از منابع طبیعی از دوران کودکی و به‌ویژه در مهد کودک‌ها و مدارس است.
لازم است هر کس هرچقدر می‌تواند در زمینه تربیت بهتر نسل جدید مفید واقع شده تا نسل جدید آب و خاک را از آن خود دانسته و فرهنگ و مدیریت همه جانبه و جامع این منابع را لازم بداند و برای آن تلاش کند.

یادداشت از دکتر عبدالواحد خالدی درویشان عضو هیئت علمی گروه آبخیزداری  دانشگاه تربیت مدرس