وارش نیوز / سارااسماعیلی ؛ روز جهانی معلولان، همه ساله در تاریخ ۳ دسامبر برابر با ۱۳ آذرماه برگزار می‌شود و این روز از سال ۱۹۹۲ توسط سازمان ملل بنیان نهاده شد. هدف از برگزاری روز جهانی معلولان، به منظور ترویج درک مسائل مربوط به معلولان و حمایت از کرامت، حقوق و رفاه آنها در نظر گرفته شده است.
پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم، با توجه به کثرت جمعیت معلولان جسمی، به موضوع مناسب سازی محیط شهری توجه شد.
در سال ۱۹۸۲ در سی و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سند ارزشمندی تحت عنوان برنامه جهانی برای معلولان به تصویب رسید و دهه ۱۹۸۳-۱۹۹۲ دهه معلولان نامیده شد. این سند همه حوزه های زندگی معلولان مانند مشارکت در تصمیم گیری‌ها، پیشگیری از اختلال، معلولیت و عقب ماندگی، توانبخشی، محیط فیزیکی، اشتغال و غیره را در برمی‌گیرد.
محیط شهری باید به گونه‌ای طراحی و مناسب سازی شود تا معلولان بتوانند از همه امکانات آن بهره گیرند؛ چرا که طبق آمار اعلام شده از سوی سازمان ملل، شیوع معلولیت ۱۵ درصد است و همچنین با شیوع شناسی معلولیت در ۱۹ استان، رئیس سازمان بهزیستی کشور در ۱۲ آذرماه امسال اعلام کرد که ۱۱ میلیون معلول در ایران وجود دارد که ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر تحت پوشش این سازمان قرار دارند.
همچنین فریبا بریمانی مدیرکل بهزیستی مازندران نیز نرخ شیوع معلولیت در این استان را ۱۸۸ نفر در هر ۱۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت: ۸ هزار و ۷۷۷ فرد دارای اختلالات بینایی تحت پوشش خدمات بهزیستی مازندران هستند.
ضرورت شناسایی مشکلات محیط شهری برای معلولان
معلولیت به سه دسته معلولیت ذهنی (عقب ماندگی ذهنی)، معلولیت جسمی و معلولیت اجتماعی تقسیم می‌شود و افراد معلول جسمانی که ناتوانی یا کم توانی در فعالیت های اعضای بدنی خود دارند را می‌توان معلول حسی و معلول جسمی - حرکتی دانست.
معلولان جسمی - حرکتی به ۲ گروه بزرگ معلولان نیمه متحرک و معلولان استفاده کننده از صندلی چرخدار تقسیم می‌شوند که از این دسته‌بندی در دیدگاه برنامه‌ریزی و طراحی معماری استفاده می‌شود.
از آنجا که به هنگام طراحی برای هر گروه باید به استانداردهای آنها توجه کرد، در طراحی محیط مناسب برای معلول نیز باید ویژگی‌های آنتروپومتریک او مدنظر باشد. بیشترین مشکل حرکتی را افراد معلول استفاده کننده از صندلی چرخ دار دارند و پر دردسرترین وسیله کمکی از نظر حجم، وزن و اشغال جا صندلی چرخدار است؛ بنابراین به هنگام طراحی یا مناسب سازی برای معلولین با در نظر گرفتن این گروه به طور حتم مسائل معلولان نیمه متحرک نیز مرتفع می‌شود.
به طور کلی باید در محیط شهری امکان دسترسی مناسب فراهم آید و تجهیزات شهری قابل استفاده برای همه اقشار جامعه از جمله افراد معلول باشد.
هنگام مناسب سازی محیط شهری برای همه معلولان جسمی - حرکتی به طور موردی لازم است که در ابتدا مشکلات و موانع محیط شناسایی و سپس راه حل های اجرایی مناسب و ضوابط مناسب سازی متناسب آن در هر بخش تدوین شود.
به منظور مشکلات فرد معلول در محیط شهری شامل مسائل مربوط به معابر، تجهیزات شهری، فضای دسترسی ساختمان‌های عمومی و پارک‌ها به طور جداگانه در شهر بررسی و شناسایی می‌شود و طراحی صحیح پیاده رو تاثیر بسزایی بر افزایش کاربری ایمنی و دسترسی عابرین پیاده به خصوص افراد معلول خواهد داشت.
خانه نشینی معلولان در بی تدبیری مسئولان شهری مازندران
بسیاری از پیاده‌روها در مازندران فاقد رمپ‌های مناسب برای عبور ویلچر هستند یا این رمپ‌ها با استانداردهای لازم تطابق ندارند. علاوه بر این، وجود موانع فیزیکی مانند پله‌ها، جداول بلند و سطح‌های ناهموار می‌تواند حرکت معلولان را بسیار دشوار کند.
سطوح ناهموار، ترک‌ها و شکاف‌های بزرگ در پیاده‌روها و خیابان‌ها می‌توانند خطرناک باشند و باعث ایجاد مشکلات حرکتی برای افراد دارای معلولیت شوند. همچنین وجود مواد لغزنده مانند برف و یخ در فصول سرد سال نیز می‌تواند خطر سقوط و آسیب‌دیدگی را افزایش دهد.
سیستم های حمل و نقل عمومی برای معلولان مناسب سازی نشده و وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس‌ها اغلب فاقد رمپ‌های مناسب هستند و همچنین نبود نشانه‌گذاری های واضح و اطلاعات صوتی برای راهنمایی افراد دارای معلولیت نیز از دیگر مشکلات معلولان در استفاده از حمل‌و نقل عمومی مازندران است.
اکثر پارکینگ‌های شهری مازندران فاقد جایگاه های ویژه برای خودروهای افراد دارای معلولیت هستند یا این جایگاه ها به درستی علامت‌گذاری نشده و همچنین نبود فضای کافی برای جابجایی ویلچر در پارکینگ‌ها و مسیرهای منتهی به ورودی ساختمان‌ها نیز می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
ممنوعیت توقف در حریم تابلوی جانبازان و معلولان
یکی از مشکلات اساسی در استان مازندران عدم آگاهی مردم و توقف آنها در حریم تابلوی جانبازان و معلولان است که طبق گفته سرهنگ نصراله بیگلری رئیس پلیس راهور فرماندهی انتظامی مازندران در جمع خبرنگاران؛ پارک غیرمجاز در محل تابلوهای پارک جانبازان و معلولان در سطح شهرها با اعمال قانون مواجه خواهد شد.
وی عوامل بر اعمال قانون برای تابلوهای محل پارک خودروهای جانبازان و معلولان را مکمل حمل با جرثقیل در نظر گرفت و بیان کرد: اگر در زمان حضور مأمور پلیس راهور، راننده متخلف در محل حضور نداشته باشد، خودروی مذکور علاوه بر اعمال قانون به پارکینگ هدایت خواهد شد.
رئیس پلیس راهور فرماندهی انتظامی مازندران تاکید کرد عوامل اخطاریه نویس پلیس راهور در اکثر معابر حضور داشته و علاوه بر آن، از ظرفیت، مراکز مانیتورینگ و دوربین‌ها نیز برای رصد خودروهای متخلف در این رابطه استفاده می شود.
عدم آگاهی و فرهنگ‌سازی مسئولان شهری
یکی از دلایل اصلی مشکلات معلولان در استفاده از معابر شهری، عدم آگاهی و فرهنگ سازی مناسب در جامعه است.
بسیاری از افراد و مسئولان شهری از نیازها و مشکلات معلولان آگاه نیستند و این موضوع منجر به طراحی و اجرای نادرست معابر شهری می‌شود.
آموزش و فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند و از ایجاد موانع غیرضروری در مسیرهای شهری جلوگیری کند، بنابراین یوسف حسن زاده، دانش آموخته رشته برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد و استاد دانشگاه با اشاره به زیرساخت‌های عمومی شهری مازندران، گفت: فضاهای مناسبی برای عبور و مرور معلولین در شهرهای استان وجود ندارد و حداقل کاری که می‌توان انجام داد این است که پیاده‌روها به صورت شبکه به هم پیوسته طراحی و اجرا شود.
وی با تاکید بر اینکه در طراحی‌ها اولویت با سواره‌روها است، افزود: مسیر پیاده‌روها باید همسطح، ممتد و به هم پیوسته باشد و مسیر سواره‌رو در محل تقاطع‌ها قطع شود.
حسن زاده با عنوان اینکه این امر در شهرهای تهران، مشهد و اصفهان انجام شده است، خاطرنشان کرد: باید محل برخورد پیاده‌رو و سواره‌رو را با سنگ فرش های خاصی که نشان دهنده وجود پیاده‌رو است طراحی کنند تا سواره بداند که از مسیر پیاده‌رو عبور می‌کند و این موضوع باعث ایجاد امنیت شود.
وی با اذعان اینکه مسیر به هم پیوسته پیاده‌روها می‌تواند کمک بسیار زیادی به عبور افراد معلول کند، تصریح کرد: استانداردهای شیب‌های طولی و عرضی در پیاده‌روهای شهرهای مازندران رعایت نشده است و پله‌های موجود در پیاده‌رو به علت قطع شدن مسیر پیاده به وسیله احداث برخی از رمپ‌ها استاندارد نیست.
این دانش آموخته رشته برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد و استاد دانشگاه با اظهار اینکه ایستگاه‌های اتوبوس و مبلمان شهری باید برای استفاده معلولان مناسب سازی شود، یادآور شد: فضاهای شهری مازندران با طراحی غیراستاندارد برای معلولان و حتی افراد عادی قابل استفاده نیست.
او به ضرورت مناسب سازی فضای عمومی در مقررات ملی ساختمان تاکید کرد و ادامه داد: در بیشتر ادارات مازندران رمپ و آسانسور مناسب معلولان وجود ندارد و امروزه این موضوع به معضل بزرگی تبدیل شده است.
حسن زاده با اعلام اینکه در کمیسیون ماده ۱۰۰ رای به جریمه‌ها داده می شود، ذکر کرد: با تخلفات ساختمانی که صورت می‌گیرد تمامی مقررات ملی ساختمان نادیده گرفته می‌شود، به همین دلیل در اکثر مجتمع‌های تجاری فضای مناسبی برای عبور معلولان و افراد ناتوان جسمی تعبیه نشده است.
وی عدم توجه به عبور و مرور معلولان در مدیریت شهری را یکی از مشکلات مهم مازندران برشمرد و افزود: افراد ناتوان جسمی در اولویت مسئولین قرار ندارند و مهمترین اقدامی که باید از سوی مدیریت شهری انجام شود این است که در یک مدت مشخص به دستگاه‌های عمومی و دولتی تذکر دهند تا فضاهای خود را مناسب سازی کنند.
این دانش آموخته رشته برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد و استاد دانشگاه گفت: در ضوابط و مقررات ویژه معلولان مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی و مقررات ملی ساختمان تمامی نکات اجرایی بهینه سازی فضا برای استفاده معلولان در فضاهای عمومی و خصوصی ذکر شده است، اما این مقررات اجرا نمی‌شود.
وی اختلاف سطح پیاده‌روها را از مهمترین مشکلات عبور و مرور معلولان در مازندران برشمرد و تصریح کرد: ایستگاه اتوبوس و وسایل حمل و نقل عمومی مناسب جهت استفاده معلولان در مازندران وجود ندارد.
حسن زاده بیان کرد: فضاسازی ادارات برای استفاده از معلولان هزینه بسیار زیادی نسبت به احداث یک ساختمان معمولی دارد، بنابراین این مناسب سازی صورت نمی‌گیرد اما این موضوع باید توسط مسئولین مربوطه به یک الزام تبدیل شود که ضمانت اجرا داشته باشد.
او یادآور شد: طبق ضوابطی که وجود دارد باید در ایستگاه‌های اتوبوس شهرهای استان سکوهای مناسب استفاده معلولان طراحی شود.
وی بهزیستی و استانداری را یکی از مهمترین متولی اجرای ضوابط و مقررات ویژه معلولان برشمرد و خاطرنشان کرد: در اصلاحیه ضوابط قانون شورای عالی معماری و شهرسازی آمده است که در چارچوب مفاد قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۸، رعایت این مصوبه برای کلیه مراجع تهیه، بررسی، تصویب، نظارت، صدور پروانه و اجرا در تمامی طرح های توسعه و عمران شهری و روستایی الزامی است.
یوسف حسن زاده با اظهار اینکه ضعف ما در عدم اجرای قوانین است، افزود: در شهرها طراحی استاندارد مسیر ویژه معلولان مشاهده نمی‌شود و بهتر است برخی از توصیه‌های موجود در ضوابط و مقررات الزامی و اجرا شود.