در دنیای امروز، مشارکت آحاد جامعه با سازمان‌های متوالی اداره امور جامعه ضرورتی انکارناپذیر است و این مشارکت در جهت پیشبرد هر چه بهتر ماموریت های سازمان‌ها، نقش مؤثری دارد.
از جمله سازمان‌هایی که زمینه‌های بالقوه مشارکت مردم در آن بسیار قوی بوده و مشارکت دو جانبه در بهبود وظایف و انجام مأموریت‌های آن قابل ملاحظه است، نیروی انتظامی است.
مشارکت اجتماعی را می توان فرایند سازمان یافته ای دانست که از سوی افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن هدف های مشخص به منظور سهیم شدن در منابع قدرت انجام می گیرد. شهود چنین مشارکتی مانند انجمن ها، گروه ها، سازمان های محلی و غیر دولتی است.
مشارکت اجتماعی از طریق تقویت احساس عضویت در جمع، تقویت احساس اشتراک ارزشها و هنجارهای جامعه، تقویت اهداف جمعی سرمایه، روحیه تعاون در جامعه و توسعه اقتدار ملی از طریق تقویت انسجام اجتماعی، سرمایه اجتماعی را افزایش می دهد و در نتیجه باعث بالارفتن امنیت اجتماعی و همچنین احساس امنیت را در بر خواهد داشت.
مشارکت عمومی در برقراری احساس نظم و امنیت یکی از اهداف پلیس بوده که باید برنامه ریزی صحیحی در این زمینه انجام پذیرد . مشاركت مردمي در تامین امنیت محلات از مسائل جديد و تازه اي است که در چند سال اخير توجه بيشتري به آن مي شود.
مسئولان به اين نتيجه رسيده اند، امنیت شهر بدون در نظر گرفتن مردم كاري بس دشوار و ناموفق خواهد بود. مشارکت مردمی در احساس امنیت یکی از مصادیق مشارکت در توسعه ملی است؛ زیرا توسعه همه جانبه بدون برقراری نظم و امنیت همه جانبه غیر ممکن خواهد بود.
در جامعه ای که موضوعاتی چون «فاصله طبقاتی، فقر، فحشا، اعتیاد، تعارضات بینشی و ایدئولوژیکی، بهداشت، تضادها، سوء تفاهم ها، سوء تعبیرها، از خود بیگانگی‌ها، گمگشتگی و...». به عنوان برخی از انحرافات و آسیب‌های اجتماعی مطرح است؛ طبیعی است که امنیت مخدوش شده و مشارکت اجتماعی افراد را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
امروزه؛ مسائل بيشماري در شهر وجود دارند كه به عنوان دغدغه اصلي شهروندان، سلامت در زندگي شهري را مورد تهديد قرار ميدهند. موضوعاتي نظير «حاشيه نشيني» ، «ونداليسم»، «ناهنجاريهاي اجتماعي» و گسترش آسيب هاي اجتماعي و جرايم» و.... مهمترين موضوعات و مسائل اجتماعي در حوزة سلامت شهري هستند.
توجه به اين مسايل از يكسو نيازمند مشاركت عمومي و از سويي موضوع مورد بحث، ارتباط ناگسستني با امنيت عمومی دارد كه بر نقش و احساس مسئوليت كلية دستگاهها و نهادهاي اجتماعي و فرهنگي و نيز شهروندان تأكيد دارد.
نیروی انتظامی متولی امری است که عزت و اقتدار و یا برعکس نابودی و اضمحلال جوامع و حکومت ها بدان وابسته است. چون امنیت مقوله ای کاملاً اجتماعی است، لذا مشارکت عمومی و تعامل مردم با پلیس ضامن امنیت عمومی پایدار است و شناخت پلیس از شاخص‌های مؤثر بر افزایش این عامل و مشارکت مردمی و راهکارهای حفظ و ارتقاء این تعامل در جهت نیل به تأمین امنیت مطلوب از اهمیت بالایی برخوردار است.
امروزه برای همگان واضح و مبرهن گشته است که توسعه هر جامعه ای در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیاز به سهامداران آن جامعه که به نام شهروندان مطرح هستند دارد به همین دلیل است که مشارکت به عنوان یک مفهوم پایه ای، یکی از مهمترین ارکان یک نظام محسوب می شود.
که اگر مورد غفلت قرار گیرد، حرکت جوامع، حرکتی غیر موثر، ناکار آمد و درجا خواهد بود و هزینه بالایی را برای تحولات آینده جامعه در بر خواهد داشت مشارکت اجتماعی به طور اخص به مفهوم شرکت آگاهانه، خود انگیخته و ارادی افراد و گروه ها در امور اجتماعی جامعه و به منظور سهیم شدن در کارها ،تسریع و تسهیل انجام امور جامعه و کمک به اهداف توسعه اجتماعی است.
یکی از موارد مهمی که می تواند در تداوم و بالا بردن سطح کیفیت مشارکت اجتماعی شهروندان یک جامعه تاثیر گذار باشد رویکرد جامعه محوری پلیس است .پلیس و نیروی انتظامی مهمترین نهاد نظارت اجتماعی هستند و اساسا برای موفقیت در انجام وظایف خود به همکاری و حمایت شهروندان متکی است .
بدون حمایت عموم مردم، پلیس توانایی حل و فصل جرایم، کاهش مشکلات و حفظ نظم و امنیت و همکاری در راستای جلوگیری از جرم را ندارد. اعتماد و اطمینان مردم به پلیس، سنگ بنا و محور هر نوع همکاری عمومی برای مشروعیت پلیس در جامعه است .
حضور پلیس در بین مردم و تعامل با آنها می تواند موجب تشویق مردم به مشارکت در راهبردهای پیشگیرانه از جرم باشد با توجه به تحولات قرون اخیر، امنیت با مشارکت شهروندان امکان بقا و پایداری دارد.
در واقع یکی از عمیق ترین و حیاتی ترین نیازهای انسان که در هیچ دوره ای بشر بی نیاز از آن نبوده و نخواهد بود نیاز به امنیت است. امنیت مهمترین شاخصه یک جامعه است و در هر جامعه ای، برخورداری از امنیت در هر سطحی به صورت پایدار و همه جانبه از اهداف اساسی هر نظام اجتماعی است و این امنیت تنها با مشارکت عمومی و مردمی احیاء و پایدار خواهد ماند.
نگارنده: سرهنگ سید جعفر ساداتی معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی مازندران