امنیت را به اطمینان و آرامش در برابر خوف ، تعریف و ترجمه کرده اند که شامل دو بعد ایجابی و سلبی است، از یک سو اطمینان، آرامش فکری و روحی و از سوی دیگر فقدان خوف، دلهره و نگرانی که موجب سلب آرامش و اطمینان شده و از سوی دیگر فقدان خوف ، دلهره و نگرانی که موجب سلب آرامش و اطمینان می گردند .

امنیت فردی عبارت است از حالتی که فرد جسماً و روحاً در آن جدا از ترس و آسیب دیدن به جان ، مال و یا آبروی خود و از دست دادن آنها زندگی کند .
امنیت اجتماعی شخص به معنی امنیت جان ، مال ، آبرو و موقعیت اجتماعی شخص از جانب عوامل اجتماعی است، یعنی از جانب افراد دیگر ، سایر گروه ها و حکومت و قانون، جان، مال، آبرو و موقعیت اجتماعی فرد مورد تهدید و خطر قرار نگیرد .

بدین ترتیب امنیت اجتماعی حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی دولت ، فرد یا گروهی در تمام یا بخشی از جامعه پدید می آورد.

عوامل مؤثر در امنیت اجتماعی

1– عدالت
امنیت با برآورده شدن جمیع حقوق مردم ، نسبت برقرار می کند و این همان تعریف عدالت واقعی در نظام اسلامی است . این نظام نیروها را به هدر نمی دهد ، هیچ عملی ضایع نمی ماند7 ، به حساب ذره ذره آن رسیدگی می شود8 این خود دلیلی است بر وجود عدل در نظام اسلامی .

2 – تأثیر بحثهای کارشناسی بر امنیت اجتماعی
در هر جامعه ای پدیده های اجتماعی ، بزهکاریها ، ناهنجاریها و سایر مسائل وجود دارد جامعه یک سیستم است. این سیستم در برابر وقایع و پدیده هایی که نظم آن را تهدید می کند ، واکنش نشان می دهد و به دفاع از خود می پردازد، پس اگر در جامعه ، جنایتی صورت بگیرد واکنش جامعه طبیعی است .
در این میان اگر کارشناسان کارشان را خوب انجام دهند می توانند به جامعه و عناصر تأمین کننده امنیت آگاهی دهند و مردم با واقعیت موجود آشنا می شوند .

3 – تأثیر احساس ناامنی در گسترش آسیب های اجتماعی
همیشه نسبتی از آن چیزی را که مردم احساس می کنند در واقعیت وجود دارد، بنابراین اگر احساس ناامنی اجتماعی در جامعه وجود داشته باشد . این احساس تا حدودی واقعی است و این احساس گاهی می تواند در مراحلی ، بیشتر از خود ناامنی اجتماعی شود و آن زمانی است که مردم اطلاعات درست راجع به ابعاد ناامنیهای اجتماعی نداشته باشند .

4 – ارتباط امنیت اجتماعی با امنیت سیاسی
تهدید عمده امنیتی، اکنون دیگر از نوع تهدیدهای مبتنی بر جنگ نیست بلکه مسائلی چون ترورسیم ، قاچاق مواد مخدر، بیماری های واگیردار ، فاجعه های زیست محیطی و فقر عمومی را دربر می گیرند .
امنیت اجتماعی یک مقوله پیچیده و چند وجهی است و از سایر ابعاد امنیت ، اعم از امنیت سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی جدا نیست .

5 – پلیس ، مسئول امنیت اجتماعی
نگاه غالب جامعه این است که مسئول امنیت اجتماعی پلیس است ولی امنیت اجتماعی از مردم و برای مردم است و دولت در این میان باید مدیریت و برنامه ریزی داشته باشد .
اگر مشارکت مردم مخدوش شود از پلیس کاری ساخته نیست ، یعنی ظاهرا امنیت هست چون پلیس هست اما در اعماق مناسبات اجتماعی، آشوب، ناهنجاری، تمایل به قانون گریزی و آسیب های اجتماعی است در حالی که در سطح و ظاهر ، ثبات وجود دارد . امنیت باید واقعی ، عمیق اجتماعی و مردمی باشد .
پلیس جایگزین مردم نیست زیرا این حوادث و هنجارشکنی ها در آن قسمت از شهر که پلیس هم حضور دارد اتفاق می افتد این مسئله وابسته به پلیس نیست حتی می توان گفت که پلیس عامل فردی ایجاد امنیت است و عامل اصلی خود مردم هستند و پلیس مکمل حضور مردم است .

6 – جلب مشارکت عمومی
از عوامل موثر در برقراری امنیت، نقش مشارکت مردم است. مسئله امنیت اجتماعی به عنوان یک امر اجتماعی به طور کامل وابسته به مشارکت مردم است، این بدان معنا نیست که بگوییم دولت مسئول نیست ، چنانکه شرح وظایف برخی از سازمانها، ایجاد امنیت مطرح شده است مثل سازمانهای نظامی و انتظامی .

خانواده، گروه های آموزشی، وسایل ارتباط جمعی و احزاب، همه و همه در ایجاد امنیت اجتماعی نقش دارند و هر چه مسئولیت آنها بیشتر شود ، مأموریت دولت کم می شود .

دولت باید مدیریت و برنامه ریزی توسعه امنیت اجتماعی را داشته باشد و نمی تواند خودش کارگزار و همه کاره امنیت اجتماعی باشد . هر چه مشارکت مردم و نهادهای مدنی بیشتر باشد ، شاهد کاهش آسیب های اجتماعی خواهیم بود.

روشهای جلب مشارکت مردم

الف ) آگاهی بخشی : وقتی مردم اهمیت امنیت اجتماعی را نمی شناسند و خسارت فقدان آنرا در نمی یابند چگونه در برقراری آن با دستگاه های مسئول کشور همکاری خواهند کرد ؟ از مهمترین موضوعات این آگاهی ها ، آگاهی از حقوق فردی و اجتماعی ، آگاهی از خطرها و تهدیدها و آگاهی از ثمرات امنیت است.

ب ) بیان مسئولیت ها: شناخت مسئولیت ها، تکالیف و فرایض اجتماعی، انسانی و دینی، عاملی برای شمارکت مردم در صحنه های مختلف اجتماعی است، از مهمترین مسئولیت های فردی و اجتماعی، مسئولیت ستم ستیزی، مسئولیت یاری مظلوم و مسئولیت نهی از منکر است.

ج ) تحریک وجدان اخلاقی و اجتماعی: یعنی همان حالتی که در تعابیر گوناگونی همچون؛حمیت ، تعصب ، غیرت ورزیدن و حساسیت اجتماعی و سیاسی بیان می شود و مفهوم مقابل آن عبارت است از : بی تفاوتی ، بی حسی عاطفی و آرامش بیمارگونه در برابر پدیده تلخ و نامطلوب انسانی ، اجتماعی و سیاسی . اسلام بر هر فرد مسلمان واجب گردانیده که بخاطر برادران مسلمانش ، فداکاری کند و غیرت به خرج دهد.

7 – مقابله با آسیب های اجتماعی
جامعه باید توان مقابله با تضادهای درونی خویش را داشته باشد و این تضادها را از نقطه های آغازین قبل از اینکه مرحله بحران برسد مطرح و حل کند و نگذارد که این تضادها مطرح شوند و یا آنقدر بد مطرح شوند که به یک نقطه ای بحرانی برسند که حتی طرح آن هم برای جامعه مسئله ساز باشد .

بعضی از این عوامل مؤثر در افزایش آسیب های اجتماعی عبارتند از :

الف ) فقر

ب ) بیکاری

ج ) بی حجابی : گسترش دامنه فحشا و ناامنی از پیامدهای بی حجابی است، عامل اصلی فحشا و ... منحصراً بی حجابی نیست بلکه یکی از عوامل اصلی آن مسئله برهنگی و بی حجابی است که متأسفانه تلویزیون های ما اصلاً رعایت نمی کنند .

د ) اعتیاد و وجود معتادان در جامعه

از عوامل مؤثر در افزایش آسیب های اجتماعی وجود معتادان در جامعه است . مبارزه با معضل اعتیاد وظیفه دولت است .

عوامل مؤثر در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر به سه بخش تقسیم می شود :

1- عامل فردی : عواملی مانند کمبود اعتماد به نفس ، عدم آگاهی و شناخت لازم نسبت به مصرف مواد مخدر ، ناراحتی روانی ، تمایل با اعمال زشت و خلاف ، درد یا بیماری های جسمی مزمن ، داشتن پیش زمینه ارثی ، وضعیت بد تحصیلی ، فرد را به مصرف مواد مخدر ترغیب می کند .

2- عامل خانواده گی : عواملی مانند رها کردن فرزند به حال خود ، تشنج و درگیری در خانواده و سطح پایین درآمد در گرایش فرد به سوی مواد مخدر مؤثر است . آگاه کردن جامعه از خطرات و مضرات مواد مخدر به تقویت فعالیت های جایگزین و افزایش مهارتهای زندگی مانند مهارت حل مشکل و ارتقای فرهنگی در پیشگیری از گسترش معضل اعتیاد مؤثر می باشد .

3- عامل محیطی : عواملی مانند نبود فرهنگ سالم ، دوستان ناسالم ، نبود سرگرمی مناسب برای جوانان

تهیه شده توسط:  زری نوائی مددکار اجتماعی کلانتری مرکزی جویبار